Zwangerschap en borstvoeding
De basisregel is dat vrouwen elk medicijngebruik bij zwangerschap, zwanger worden en borstvoeding moeten vermijden. Maar zo simpel ligt het natuurlijk niet. Veel moeders, aanstaande moeders en vrouwen met een kinderwens kunnen nu eenmaal niet zonder bepaalde medicijnen. Vrouwen die medicijnen moeten gebruiken, hoeven gelukkig niet verplicht kinderloos te blijven of alleen flesvoeding te geven. Ze moeten wel voorzichtig zijn.
Vóór de zwangerschap
De eerste paar maanden van de zwangerschap is de vrucht het meest kwetsbaar. Omdat een vrouw in het begin vaak helemaal niet weet dat ze zwanger is, moet ze eigenlijk al voor de zwangerschap opletten met het gebruik van medicijnen, alcohol, drugs en roken (dat geldt ook voor de man). Ze moet zoveel mogelijk risico's vermijden.
Dus: heeft u een chronische aandoening? Overleg dan op tijd met de behandelend arts en de apotheker dat u zwanger wilt worden. Zij kunnen dan nagaan wat uw ziekte en uw medicijnen voor gevolgen hebben voor een eventuele zwangerschap.
Voor vrouwen die zwanger willen worden of net zwanger zijn, is het belangrijk dat zij extra foliumzuur gebruiken. Foliumzuur voorkomt namelijk bepaalde afwijkingen bij het kind. Het gaat dan meestal om afwijkingen zoals een 'open ruggetje'. De op een kind met zo'n afwijking is veel kleiner door het gebruik van foliumzuur (0,5 mg per dag) in de eerste weken van de zwangerschap. Om te zorgen dat er in die periode voldoende foliumzuur aanwezig is, is het advies foliumzuur te gebruiken vanaf minimaal vier weken voor de bevruchting tot acht weken erna.
Tijdens de zwangerschap
Vooral bij zwangerschappen die niet gepland zijn, wordt er vaak pas na de eerste vier maanden gekeken naar eventuele risico's. Hoe eerder hoe beter natuurlijk, maar beter laat dan nooit. Van roken weten we bijvoorbeeld dat het op ieder moment in de zwangerschap nog zinvol is om te stoppen, omdat stoppen gedurende de hele zwangerschap een positief effect op de baby heeft (het effect wordt later in de zwangerschap wel steeds minder, maar toch). Ook is het altijd nog zinvol gebruik van medicijnen tijdens de zwangerschap met uw arts te bespreken en eventueel aan te passen.
Dus: ook al komt u er pas later achter dat u zwanger bent, het blijft zinvol om na te blijven denken over het gebruik van medicijnen.
Rond de bevalling
Er zijn ook effecten van medicijnen die vooral rond de bevalling spelen. Zo worden de meeste pijnstillers afgeraden vanaf de laatste maand van de zwangerschap. Deze pijnstillers kunnen namelijk bloedingen geven en hebben een mogelijk effect op de manier waarop de pasgeborene zich aanpast aan de buitenwereld.
Na de geboorte
Na de geboorte komt de keuze voor borstvoeding of flesvoeding. Borstvoeding heeft veel voordelen boven flesvoeding, zowel voor het kind als voor de moeder zelf. Zelfs bij medicijngebruik. Er zijn slechts enkele gevallen waarbij borstvoeding geven niet mogelijk is. De meeste medicijnen komen in zo'n kleine dosis in de borstvoeding dat ze voor de baby niet schadelijk zijn. Dan is het meestal niet nodig om flesvoeding te geven. Bovendien zijn er voor de meeste medicijnen borstvoedingsvriendelijke alternatieven.
Dus: in de meeste gevallen is het (blijven) geven van borstvoeding heel goed mogelijk. Overleg hierover met uw arts of apotheker.
Wel of geen medicijnen
De uiteindelijke beslissing om bepaalde medicijnen te gebruiken, is altijd een persoonlijke afweging van mogelijkheden, kansen en risico's. Maar dan moet u wel weten wat de voor- en nadelen zijn. Ook kunnen persoonlijke ervaringen (zoals DES-syndroom in de familie) een belangrijke rol spelen bij uw afweging om bepaalde medicijnen al dan niet te gebruiken. Dergelijke ervaringen kunnen zo'n onuitwisbare indruk achterlaten op de betrokkenen (ook hulpverleners), dat alle latere beslissingen hierdoor sterk gekleurd zullen zijn. Dit is een natuurlijke reactie, hoewel niet altijd rationeel.
Algemene aandachtspunten
- Gebruik zo min mogelijk medicijnen, beweeg voldoende, drink genoeg en eet vezelrijk voedsel.
- Kruiden en alternatieve middelen (zoals vochtafdrijvende kruidenthee) zijn beslist niet altijd veiliger dan reguliere medicijnen. Er is vaak over deze middelen nog minder bekend dan over reguliere medicijnen.
- Ook vitaminepreparaten kunnen schadelijk zijn (zoals een overdosis vitamine A).
- Ook een operatie hoeft geen belemmering voor borstvoeding te zijn. Bij een goed plan voor de anesthesie kunt u de borstvoeding gewoon voortzetten. Bespreek dit met uw anesthesist.
pREGnant
Om meer te weten te komen over het effect van medicijnen op de zwangerschap en het (ongeboren) kind heeft de Teratologie Informatie Service (TIS) van het Bijwerkingencentrum Lareb in samenwerking met het Radboudumc (Nijmegen) het nationale zwangerschapsregister pREGnant opgezet. In dit register verzamelt de TIS informatie over het verloop van de zwangerschap, de bevalling, geneesmiddelgebruik en de gezondheid van moeder en kind. Zorgverleners kunnen vrouwen uitnodigen voor deelname, maar zwangere vrouwen kunnen ook zichzelf aanmelden. Hoe meer vrouwen meewerken aan het pREGnant register, hoe meer de TIS kan leren van de ervaringen in de praktijk. Wilt u zich aanmelden voor pREGnant of wilt u eerst meer weten, ga dan naar de website van pREGnant.
Meer informatie
Kijk voor meer informatie over medicijnen tijdens zwangerschap en borstvoeding: