Off-label voorschrijven

Als ouder wil je altijd het beste voor je kind. Zeker als het ziek is, ben je op zoek naar de beste manier om je kind te helpen. Medicijnen kunnen dan zinvol zijn. Van verschillende medicijnen is echter nog weinig bekend over de werking en bijwerkingen bij kinderen.

Fabrikanten testen medicijnen niet standaard bij kinderen voordat ze op de markt komen. Als een arts zo'n medicijn dan toch voorschrijft aan een kind, dan noemen we dat 'off-label' voorschrijven. Hoe vaak dit voorkomt in Nederland, is niet goed bekend. Er worden percentages genoemd van 30 tot 40% off-label voorschrijven bij kinderen, vaak in ziekenhuizen. Het gaat meestal om medicijnen tegen kanker, maar ook antibiotica en medicijnen bij astma en allergieën kunnen off-label zijn bij kinderen.

Kinderen zijn geen kleine volwassenen

Kinderen kun je niet zomaar beschouwen als 'kleine mensen met een ander gewicht', waarbij het voldoende is de dosering aan te passen. Kinderen zijn namelijk nog in de groei, waardoor de functie van diverse organen kunnen verschillen van volwassenen.

Maar er is meer. Niet alleen hun organen, maar ook de kinderen zelf gaan anders om met medicijnen dan volwassenen. Slikken kan bijvoorbeeld lastig voor ze zijn. Daarom wordt het medicijn soms vermalen of in een drankje verwerkt. Een ander probleem kan zijn dat een medicijn meerdere malen per dag moet worden toegediend, wat bij kinderen heel lastig kan zijn. Dit soort praktische dingen kan allemaal effect hebben op de werking van medicijnen bij kinderen.

Tenslotte zijn bij kinderen de effecten van medicijnen bij langer gebruik nog belangrijker dan bij volwassenen. En juist daar weten we vaak nog zo weinig van, vooral bij nieuwe medicijnen.

Is het een probleem?

Off-label voorschrijven is meestal geen probleem. De meeste medicijnen zullen geen ernstige bedreiging vormen voor de gezondheid en het herstel van het kind. Er is vaak voldoende ervaring nadat het medicijn op de markt is gekomen. Op basis van die ervaringen kunnen de richtlijnen van artsen zo'n off-label medicijn adviseren bij kinderen. We spreken dan over 'verantwoord off-label' voorschrijven.

Soms heeft de arts geen andere keus dan een medicijn off-label voorschrijven bij een kind. Wel moet de arts dan een goede afweging maken tussen de voordelen en de nadelen voor het kind. Er kunnen onverwachte bijwerkingen optreden en de kans op bijwerkingen is groter, vooral bij kinderen die jonger zijn dan de minimale leeftijd waarop het medicijn is toegestaan. Als artsen onvoldoende ervaring hebben met het medicijn, kan het kiezen van een geschikte dosering een probleem zijn.

Belangrijk is dat de arts u als ouder goed informeert als hij een medicijn off-label aan uw kind voorschrijft. In de wet is vastgelegd wanneer de arts off-label mag voorschrijven en dat hij u moet informeren bij off-label voorschrijven. Het is niet vreemd als deze informatie bezorgdheid bij u veroorzaakt. Bespreek dit goed met de arts.

Meld (vermoedens van) bijwerkingen in ieder geval bij de arts. Deze kan dan beoordelen of uw kind kan doorgaan met het medicijn, of hij de dosis moet aanpassen of dat gezocht moet worden naar een ander medicijn. Een arts zal steeds zorgvuldig afwegen hoe de ernst van de ziekte of klacht zich verhoudt tot de mogelijke bijwerkingen.

Melden van uw ervaringen

U kunt uw ervaringen en vermoedens van bijwerkingen ook melden bij het Bijwerkingencentrum Lareb of bij Meldpunt Medicijnen. Zie hiervoor ook het thema Bijwerkingen op deze website.

Kennis verzamelen over medicijnen voor kinderen

Je wil het liefst dat alle medicijnen ook getest zijn bij kinderen voordat ze op de markt komen. Veel mensen vinden dat niet verantwoord. Een test kan namelijk ook onaangename effecten hebben, waar je kinderen niet aan wilt blootstellen. Bovendien zou je voor iedere leeftijdsgroep genoeg proefpersonen moeten hebben, wat in de praktijk heel lastig is.

Door dit soort redenen is er nog vaak geen onderzoek gedaan naar het effect van medicijnen bij kinderen. Tegenwoordig krijgen fabrikanten een verlengd patent (dus langer alleenrecht van de verkoop van het medicijn) als ze ook onderzoeken hoe het medicijn bij kinderen werkt en het beste gebruikt kan worden. Dit moet fabrikanten stimuleren medicijnen beter af te stemmen op kinderen. Voor bestaande medicijnen wordt onderzoek gestimuleerd met subsidies en verlengde patenten. Ook zijn steeds meer bestaande gegevens over het gebruik bij kinderen toegankelijk.

In Nederland verzamelt en verspreidt het Nederlands Kenniscentrum Farmacotherapie bij Kinderen (NKFK) de beschikbare informatie over medicijnen bij kinderen. Het kenniscentrum heeft als doel de kwaliteit en veiligheid van het gebruik van medicijnen bij kinderen te verbeteren. Voor de activiteiten van het NKFK en andere informatie over medicijnen bij kinderen zie www.nkfk.nl.